看世事講台語：人無照天理 天無照甲子

PNNPTS 於 2011-05-08 上傳
※ 本單元是公共電視及李江却台語文教基金會合作製作。歡迎大家 link 做非營利教學使用。

標題：四跤蛇阿母洞內護卵 個外月無見光
Sì-kha-tsuâ a-bú tōng-lāi pó-hōo nn̄g, kò-guā-gue̍h bô kìnn-kng

溫度懸甲強欲熱--死 煞改變四跤蛇行為
Un-tōo kuân kah kiông-beh jua̍h--sí, suah kái-piàn sì-kha-tsuâ hîng-uî

孵卵成功率雄雄降 欠缺保護少生湠
Pū-nn̄g sîng-kong-lu̍t hiông-hiông kàng, khiàm-khuat pó-hōo tsió senn-thuànn

諺語：人無照天理，天無照甲子

Lâng bô tsiàu thinn-lí, thinn bô tsiàu kah-tsí.

這句話意思是講，人若無照天理做代誌，天就無欲照天干地支來運行；地球發燒(暖化)是因為人類破壞環境、貪心開發kap奪取( tuat-tshú)自然資源所造成的，這个後果毋但會影響動物生態，人類到尾嘛是會「家己放，家己食」，承受袂堪--得的災厄(tsai-eh)。

「甲」是十天干的頭一个，「子」是十二地支的頭一个。一甲子是六十年。

內文：

四跤蛇阿母佇紅毛塗蓋內底
Sì-kha-tsuâ a-bú tī âng-mn̂g-thôo kuà lāi-té

先生幾若粒卵
sing senn kuí-nā lia̍p nn̄g

這時雄雄有蛇nǹg入去ah
tsit sî hiông-hiông ū tsuâ nǹg--ji̍p-khì-ah

*黃文山 科博館動物學組主任

食伊的卵
Tsia̍h i ê nn̄g

你看 有無 蛇入去ah
lí khuànn, ū--bô, tsuâ ji̍p--khì-ah

彼是四跤蛇阿母 伊會咬蛇
He sī sì-kha-tsuâ a-bú, i ē kā tsuâ

閣共蛇拺出伊的岫外
koh kā tsuâ sak tshut i ê siū guā
這就是保護伊的卵
tse tō-sī pó-hōo i ê nn̄g

因為彼款蛇是專門食卵的
in-uī hit khuán tsuâ sī tsuan-bûn tsia̍h nn̄g--ê

一看着蛇nǹg入去岫內底
Tsi̍t khuànn-tio̍h tsuâ nǹg ji̍p-khì siū lāi-té

四跤蛇阿母隨共咬牢咧
sì-kha-tsuâ a-bú suî kā kā tiâu--leh

閣緊共入侵者向外口捒
koh kín kā ji̍p-tshim-tsiá ǹg guā-kháu sak

共蛇趕出去了後
kā tsuâ kuánn--tshut-khì liáu-āu

閣直直佇外口確認
koh ti̍t-ti̍t tī guā-kháu khak-jīn

才閣轉到岫內底繼續來照顧
tsiah-koh tńg kàu siū lāi-té kè-sio̍k lâi tsiàu-kòo

這是蘭嶼長尾四跤蛇
tse sī Lân-sū tn̂g-bué sì-kha-tsuâ

特有保護卵的行為
ti̍k-iú pó-hōo nn̄g ê hîng-uî

為著無欲予蛇類食掉
uī-tio̍h bô-beh hōo tsuâ-luī tsia̍h-tiāu

母的四跤蛇會共卵生佇咧紅毛塗蓋內底
bú ê sì-kha-tsuâ ē kā nn̄g senn tī âng-mn̂g-thôo kuà lāi-té

而且一個月攏袂離開
jî-tshiánn tsi̍t kò-gue̍h lóng bē lī-khui

演化變做保護卵的慣勢
ián-huà piàn-tsò pó-hōo nn̄g ê kuàn-sì

毋過專家研究發現
M̄-koh tsuan-ka gián-kiù huat-hiān

對2001年開始
tuì jī-khòng-khòng-it nî khai-sí

蘭嶼的溫度因為暖化
Lân-sū ê un-tōo in-uī luán-huà

差不多升懸0.5度
tsha-put-to sing-kuân lîng-tiám-gōo tōo

毋過這0.5度
m̄-koh tse lîng-tiám-gōo tōo

嘛改變動物的行為
mā kái-piàn tōng-bu̍t ê hîng-uî

未來可能會愈來愈嚴重
bī-lâi khó-lîng ē jú-lâi-jú giâm-tiōng

*黃文山 科博館動物學組主任

0.5度Ｃ 甚至有的超過40度Ｃ
Lîng-tiám-gōo tōo si, sīm-tsì ū ê tshiau-kuè sì-tsa̍p tōo si

這款代誌對四跤蛇來講是真嚴重的
tsit khuán tāi-tsì tuì sì-kha-tsuâ lâi kóng sī tsin giâm-tiōng--ê

專家講
Tsuan-ka kóng

因為生卵所在的溫度改變
in-uī senn-nn̄g sóo-tsāi ê un-tōo kái-piàn

孵卵成功率嘛對原本的八成
pū-nn̄g sîng-kong-lu̍t mā tuì guân-pún ê peh siânn

降到舊年的兩成
kàng kàu kū-nî ê nn̄g siânn

這款四跤蛇是食蟲豸的
tsit khuán sì-kha-tsuâ sī tsia̍h thâng-thuā--ê

若孵卵的成功率降低
nā pū-nn̄g ê sîng-kong-lu̍t kàng-kē

毋但可能造成族群變細
m̄-nā khó-lîng tsō-sîng tso̍k-kûn piàn sè

相對蟲豸的族群變大
siong-tuì thâng-thuā ê tso̍k-kûn piàn tuā

就會破壞食物鏈的平衡
tō ē phò-huāi si̍t-bu̍t-liān ê pîng-hîng