【看世事 講台語】一位蹛 一位熟

台語編輯 / 李江却台語文教基金會、黃能揚


諺語：一位蹛，一位熟。
Tsi̍t uī tuà, tsi̍t uī si̍k.

「蹛」就是「徛起」的意思，蹛久就會熟似、會慣勢；咱若一个所在蹛久，自然產生感情，這款認同參感情，有時較贏過故鄉。毋管是楊燁抑是咱家己，對咱所徛起的所在，攏會有這款的心情。






標題：北投指啥物 Ketagalan的尪姨
Pak-tâu tsí siánn-mi̍h? Ketagalan ê ang-î.
(華語) 北投原為凱達格蘭語 意指女巫

標題：北投上搭粒 熱心文化伊楊燁
Pak-tâu siōng tah-lia̍p, jia̍t-sim bûn-huà i Iûnn Ia̍p.
(華語) 戀戀北投 畫家楊燁熱心文化導覽

註:
搭粒: 親密, 親愛

標題：影像佮圖畫 歷史原貌保留上四配
Iánn-siōng kap tôo-uē, li̍k-sú guân-māu pó-liû siōng sù-phuè.
(華語) 影像與圖畫 相對能留住歷史原貌


內文︰

龍鳳谷參硫磺谷是北投溫泉的水源頭
Liông-hōng-kok tsham Liû-hông-kok sī Pak-tâu un-tsuânn ê tsuí-guân-thâu,
舊名號做大磺喙
kū-miâ hó-tsò Tuā-hông-tshuì,
山谷規年濛煙散霧
suann-kok kui-nî bông-ian sàn-bū,
充滿神秘的色彩
tshiong-buán sîn-pì ê sik-tshái.

北投文化導覽達人 楊燁

根據記載 上早來這个地方採硫磺的漢人冒險家
Kin-kì kì-tsài, siōng-tsá lâi tsit-ê sóo-tsāi tshái liû-hông ê Hàn-jîn mōo-hiám-ka,
就叫做郁永河
tō kiò-tsò Hiok Íng-hô.

郁永河來這个所在採硫磺
Hiok Íng-hô lâi tsit-ê sóo-tsāi tshái liû-hông,
事後寫一本裨海遊記
sū-āu siá tsi̍t pún Pî-hái Iû-kì,
紀錄來台灣採硫磺的歷史佮經過
kì-lio̍k lâi Tâi-uân tshái liû-hông ê li̍k-sú kap king-kuè,
變成台灣遊記文學的開創者
piàn-sîng Tâi-uân iû-kì bûn-ha̍k ê khai-tshòng-tsiá.

咱綴北投達人楊燁的跤步
Lán tuè Pak-tâu ta̍t-jîn Iūnn Ia̍p ê kha-pōo,
探望北投歷史的過去參這馬
thàm-bōng Pak-tâu ê kuè-khì tsham tsit-má.
原本是畫家的楊燁
Guân-pún sī uē-ka ê Iûnn Ia̍p,
是按怎突然之間變成北投達人的文史工作者咧
sī-án-tsuánn tu̍t-jiân tsi-kan piàn-sîng Pak-tâu ta̍t-jîn ê bûn-sú kang-tsok-tsiá–leh?

北投文化導覽達人 楊燁

北投遮真濟外頭山來的人
Pak-tâu tsia tsin tsē guā-thâu-suann lâi ê lâng,
in一下來就無想欲走矣
in tsi̍t-ē lâi tō bô siūnn-beh tsáu–ah.

楊燁並毋是北投在地人
Iûnn Ia̍p pīng m̄-sī Pak-tâu tsāi-tē-lâng,
之所以佮意北投
tsi-sóo-í kah-ì Pak-tâu,
因為北投人腹腸真闊
in-uī Pak-tâu-lâng pak-tn̂g tsin khuah,
就若親像北投嘛有真濟美麗的眷村仝款
tō ná-tshin-tshiūnn Pak-tâu mā ū tsin tsē bí-lē ê kuàn-tshun kāng-khuán,
在地人嘛熱情接納這陣1949年來到遮的移民
tsāi-tē-lâng mā jia̍t-tsîng tsiap-la̍p tsit tīn it-kiú-sù-kiú nî lâi kàu tsia ê î-bîn.

北投文化導覽達人 楊燁

其實台灣是一个a̋i-nóo-khooh 的所在
Kî-si̍t Tâi-uân sī tsi̍t ê a̋i-nóo-khooh ê sóo-tsāi.
你看遐的 a̋i-nóo-khooh
Lí khuànn hia-ê a̋i-nóo-khooh,
其實生做較媠著無
kî-si̍t senn-tsò khah suí tio̍h–bô,
因為透濫就是共好的基因共伊摻入來
in-uī thàu-lām tō-sī kā hó ê ki-in kā i tsham–ji̍p-lâi.

佇楊燁地下室工作坊內底
Tī Iûnn Ia̍p tē-hā-sik kang-tsok-hong lāi-té,
這位北投達人充滿囡仔趣味懷舊的台灣古早味記憶
tsit uī Pak-tâu ta̍t-jîn tshiong-buán gín-á tshù-bī huâi-kū ê Tâi-uân kóo-tsá-bī kì-ik,
回憶過去
huê-ik kuè-khì,
楊燁投入文史工作這條路
Iûnn Ia̍p tâu-ji̍p bûn-sú kang-tsok tsit tiâu lōo,
一開始曾經被親友來苦勸甚至共伊笑
tsi̍t-khai-sí tsân-king pī tshin-iú lâi khóo-khǹg sīm-tsì kā i tshiò.

北投文化導覽達人 楊燁

我的插圖尪仔圖
Guá ê tshah-tôo ang-á-tôo,
和這馬這个文史工作
hām tsit-má tsit-ê bûn-sú kang-tsok,
攏是我上蓋投入
lóng sī guá siōng-kài tâu-ji̍p,
上佮意的工課
siōng kah-ì ê khang-khuè.
我畫這尪仔物嘛是攏囡仔愛看啦
Guá uē tse ang-á-mi̍h mā sī lóng gín-á ài khuànn–lah,
大人加減會看啦
tuā-lâng ke-kiám ē khuànn–lah.
鄉土的一寡故事
Hiong-thóo ê tsi̍t-kuá kòo-sū,
欲按怎共傳落去
beh án-tsuánn kā thn̂g–lo̍h-khì,
尪仔圖其實是一个真好的媒介
ang-á-tôo kî-si̍t sī tsi̍t ê tsin hó ê muî-kài.

楊燁認為
Iûnn Ia̍p jīn-uî,
相傳參文字記載的歷史
siong-thuân tsham bûn-jī kì-tsài ê li̍k-sú,
有當時仔難免會失真甚至是斷章取義
ū-tang-sî-á lân-bián ē sit-tsin sīm-tsì sī tuān-tsiong tshú-gī,
影像參圖畫是真正會當保留每一段歷史
iánn-siōng tsham tôo-uē sī tsin-tsiànn ē-tàng pó-liû muí-tsi̍t tuānn li̍k-sú,
原汁原味的方式
guân-tsia̍p guân-bī ê hong-sik.
你如果想欲知影關於北投的故事
Lí jû-kó siūnn-beh tsai-iánn kuan-î Pak-tâu ê kòo-sū,
楊燁會共你講
Iûnn Ia̍p ē kā lí kóng.
用畫的
Īng uē–ê,
看了以後你就會知影
khuànn-liáu í-āu lí tō ē tsai-iánn.