【技藝101】刻。布袋戲

老師傅走透校園 傳承布袋戲文化

從2012年1月30日起，公視每個禮拜一，播出台灣老工藝專題報導，來關心很多台灣的老工藝。第一集先來看的是，在雲林北港的一位布袋戲雕刻師，他早期在黃俊雄門下學習，練就一身功夫，從雕刻、口白到演出，全部一手包辦。(2012-01-30-公視中晝新聞)


編輯 / 李江却台語文教基金會 陳豐惠 劉承賢、余榮宗、黃能揚

「千里路途兩三步，宏圖霸業一瞬間，一口說出喜怒哀樂，十指弄成百萬軍兵。」
「Tshian-lí lōo-tôo nn̄g sann pōo, hông-tôo pà-gia̍p it-sùn-kan, it-kháu sueh-tshut hí nōo ai lo̍k, si̍p tsí lāng-sîng pah-bān kun-ping.」

簡單的口白,講出布袋戲的乾坤世界,幼路的刀工,一刀一刀刻出戲尪仔ê人生,伊是黃世志,朋友攏講伊是戲尪仔ê文化戇大呆。
Kán-tan ê kháu-pe̍h, kóng-tshut pòo-tē-hì ê khiân-khun sè-kài, iù-lōo ê to-kang, tsi̍t to tsi̍t to khik tshut hì-ang-á ê jîn-sing, i sī N̂g Sè-tsì, pîng-iú lóng kóng i sī hì-ang-á ê bûn-huà gōng-tuā-tai.

「佇這个差不多民國77年開始就佇布袋戲學習，較早阮咧學功夫，你若毋著去，師傅尪仔頭就飛過矣，甚至跤就共你làm落去矣。」
「Tī tsit-ê tsha-put-to Bîn-kok tshit-tsa̍p-tshit nî khai-sí tō tī pòo-tē-hì ha̍k-si̍p, khah tsá gún teh o̍h kang-hu, lí nā m̄-tio̍h－－khì, sai-hū ang-á-thâu tō pue－－kuè-ah, sīm-tsì kha tō kā lí làm－－lo̍h-khì-ah.」

雖然真嚴格,毋過黃世志並無因為按呢去予驚一下走去,顛倒閣較用心,毋但（nā）練習按怎弄戲尪仔,包括編劇.美術.燈光佮口白，攏欲家己去摸去練,尤其是雕刻。
Sui-jiân tsin giâm-keh, m̄-koh N̂g Sè-tsì pīng bô in-uī án-ne khì hōo kiann tsi̍t-ē tsáu－－khì, tian-tò koh-khah iōng-sim, m̄-nā liān-si̍p án-tsuánn lāng hì-ang-á, pau-koat pian-kio̍k, bí-su̍t, ting-kng kap kháu-pe̍h, lóng beh ka-kī khì bong khì liān, iû-kî sī tiau-khik.

「布袋戲本身伊是一个柴頭尪仔，柴頭尪仔你欲按怎予伊有性命，伊的感情，啊這个尪仔的個性、啊佮伊的年齡、佮伊的經歷是按怎，伊的身份背景，遮的攏愛考慮著。」

「Pòo-tē-hì pún-sin i sī tsi̍t ê tshâ-thâu ang-á, tshâ-thâu ang-á lí beh án-tsuánn hōo i ū sìnn-miā, i ê kám-tsîng, á tsit-ê ang-á ê kò-sìng, á kap i ê nî-lîng, kap i ê king-li̍k sī án-tsuánn, i ê sin-hūn puē-kíng, tsia－－ê lóng ài khó-lū－－tio̍h.」

「伊本身是無表情，伊的表情是你人畫固定的，但是經過操作者、戲尪仔的師傅來表現伊的喜怒哀樂。」
「I pún-sin sī bô piáu-tsîng, i ê piáu-tsîng sī lí lâng uē kòo-tīng－－ê, tān-sī king-kuè tshau-tsok-tsiá, hì-ang-á ê sai-hū lâi piáu-hiān i ê hí nōo ai lo̍k.」

舞台頂的喜怒哀樂,會用得隨時改劇本,毋過功夫的傳承,煞真困難,有一擺演出ê時,一个老師傅講一段話,予黃世志永遠都記佇心裡。
Bú-tâi tíng ê hí nōo ai lo̍k, ē-īng-tit suî-sî kái kio̍k-pún, m̄-koh kang-hu ê thuân-sîng, suah tsin khùn-lân, ū tsi̍t pái ián-tshut ê sî, tsi̍t ê lāu sai-hū kóng tsi̍t tuānn uē, hōo N̂g Sè-tsì íng-uán to kì tī sim－－lí.

「老的老、死的死、倒的倒、中風的中風……少年的無欲出來，阮遮的老的愛出來khok啊。我講啊遮的少年的攏無欲栽培，啊欲揣啥人栽培？欲傳承都無人欲學啦！」
「Lāu－－ê lāu, sí－－ê sí, tó－－ê tó, tiòng-hong－－ê tiòng-hong…siàu-liân–ê bô beh tshut–lâi, gún tsia-ê lāu–ê ài tshut lâi khok–a. Guá kóng á tsia-ê siàu-liân–ê lóng bô beh tsai-puê, á beh tshuē siánn-lâng tsai-puê? Beh thuân-sîng to bô lâng beh o̍h–lah.」

老師傅的話,佇黃世志ê心內產生蓋大的影響,所致伊這馬除了無閒演出,雕刻戲尪仔以外,若有時間,伊嘛會行入去社區,行入去校園。
Lāu-sai-hū ê uē, tī N̂g Sè-tsì ê sim-lāi sán-sing kài tuā ê íng-hióng, sóo-tì i tsit-má tû-liáu bô-îng ián-tshut, tiau-khik hì-ang-á í-guā, nā ū sî-kan, i mā ē kiânn ji̍p-khì siā-khu, kiânn ji̍p-khì hāu-hn̂g.

雖然有想欲栽培一寡囡仔,予閣較濟人認捌布袋戲ê文化,毋過拄著現實ê環境,黃世志猶原真怨歎。
Sui-jiân ū siūnn-beh tsai-puê tsi̍t-kuá gín-á, hōo koh-khah tsē lâng jīn-bat pòo-tē-hì ê bûn-huà, m̄-koh tú-tio̍h hiān-si̍t ê khuân-kíng, N̂g Sè-tsì iû-guân tsin uàn-thàn.

「有人講欲綴佇咱的身軀邊，我講，我是足歡喜的啦，有聽著按呢我足感心的，但是，我無法度共你飼。」
「Ū lâng kóng beh tuè tī lán ê sin-khu pinn, guá kóng, guá sī tsiok huann-hí－－ê-lah, ū thiann-tio̍h án-ne guá tsiok kám-sim－－ê, tān-sī, guá bô-huat-tōo kā lí tshī.」

應該按怎做,敢有可能kā大環境改變咧？黃世志並無答案,伊干焦（kan-tann）知影講愛繼續拍拚,繼續做一个快樂的戲尪仔文化戇大呆。
Ìng-kai án-tsuánn tsò, kám ū khó-lîng kā tuā-khuân-kíng kái-piàn－－leh? N̂g Sè-tsì pīng bô tap-àn, i kan-tann tsai-iánn kóng ài kè-sio̍k phah-piànn, kè-sio̍k tsò tsi̍t ê khuài-lo̍k ê hì-ang-á bûn-huà gōng-tuā-tai.

精選單詞：

幼路：形容詞，iù-lōo，細緻、精巧、工很細
戲尪仔：名詞，hì-ang-á，戲偶
矣：副詞，ah，已經
按呢：副詞，án-ne，這樣
佮：連接詞，kap，和、與
家己：名詞，ka-kī，自己
遮的：副詞，tsia-ê，這些
會用得：副詞，ē-īng-tit，可以
煞：副詞，suah，卻
這馬：副詞，tsit-má，現在
一寡：副詞，tsi̍t-kuá，一些
拄著：動詞，tú-tio̍h，遇到
猶原：副詞，iû-guân，還是
綴：動詞，tuè，跟隨、跟著
干焦：副詞，kan-tann，只有
拍拚：動詞，phah-piànn，努力